| Federaal: Koning |

De macht van de Koning

Sinds 2013 is Koning Filip de Koning van ons land. Na zijn dood zal zijn dochter prinses Elisabeth, de kroon waarschijnlijk overnemen.

Koning Filip
Bron: En.wikipedia.org

De taken

Een grote macht heeft de Koning niet. Hij moet soms wetten handtekenen eer ze officieel zijn. Maar de Koning is een persoon die aan de traditie zijn titel te danken heeft. Zo is bij de onafhankelijkheid (1830) gekozen dat België een monarchie ging worden. Hierop heeft de Senaat aan Leopold gevraagd om Koning te worden. Sindsdien zitten de afstammelingen van Koning Leopold I op de Belgische troon.

Sinds de troonsbestijging hoor je quasi elke politicus zeggen dat we de macht van de koning moeten inperken. Toch vind je zeer weinig informatie over wat de macht van de koning nu werkelijk inhoudt. Daarom doet Bpol een poging, voornamelijk gebaseerd op de grondwet.

Een samenvatting van de taken van de Koning:

Wetsontwerpen indienen
Bekrachtige van wetten (ze handtekenen)
Afkondigen van wetten (bevelen dat zij met 's Lands zegel zal worden bekleed en door het Belgisch Staatsblad zal worden bekendgemaakt = uitvoerende macht)
Benoemen en ontslagen van de federale ministers: formatie van een regering
Benoemen federale ambtenaren
Koninklijke besluiten tekenen (dit zijn besluiten van de regering ondertekenen = uitvoerende macht)
Kwijtschelden van straffen uitgesproken door rechtbanken (gratie verlenen)
Benoemen rechters
Hoofd van het leger
Benoemen militairen
Munt slaan
Verlenen van adellijke titels
Adviseren: hij heeft een gesprek met verschillende politici, momenteel vooral federale politici
De bevolking toespreken (Kerst, nationale feestdag)
Symbool, het gezicht van het land
De bevolking steunen (bij rampen/tragedies/...)

Hieronder gaan we wat dieper in op de taken van de Koning.

Het gezin van Koning Filip en Koningin Mathilde
Bron: Monarchie.be

Zijn ministers zijn verantwoordelijk (art. 88)

België is een parlementaire monarchie, de koning krijgt zijn macht van het Belgisch parlement. Als je de grondwet bekijkt, dan lijkt het alsof de koning zeer veel macht gekregen heeft. Toch kan de koning niets ondernemen zonder dat dit gedekt is door een minister die wel bevoegd is en die de verantwoordelijkheid op zich neemt. Door deze éne wet, heeft de koning eigenlijk al geen macht meer. Ook art. 106 zegt duidelijk dat een akte van de koning alleen gevolg kan hebben wanneer deze door een minister medeondertekend is.

Toch zijn er nog heel wat taken voor de koning voorbehouden, maar daarvoor moeten we wat verder in de grondwet lezen.

Het federale niveau

De macht van de koning situeert zich vooral op het federale niveau. Zo zeggen art. 96 en 104 dat hij de ministers (en ook de staatssecretarissen) benoemt en bij ontslag, moet hij het ontslag eerst aanvaarden. Toch moeten de ministers die de koning aanduidt, het vertrouwen krijgen van de Kamer. De koning kan dus niet zomaar iemand aanduiden die dan premier of minister wordt.

Intreden Leuven Koning Filip 2013
Bron: Carolien Coenen

Het is ook de koning die de graden in het leger verleent (hij staat trouwens aan het hoofd van het leger) en federale ambtenaren benoemt (art. 107). Toch zijn het steeds de ministers die dit ook moeten ondertekenen. Zo konden in 2010 door de politieke crisis een honderdtal ambtenaren niet benoemd worden. Dit was niet omdat de koning er niet was, maar de regering van lopende zaken was niet bevoegd dit te tekenen. Het gevolg was dat de federale ambtenaren niet benoemd konden worden. Pas na 541 dagen toen de regering Di Rupo I aantrad, kon de koning deze mensen benoemen.

Eén van de grootste punten waar veel politici moeite mee hebben, is art. 108-109. Hierin staat dat de koning de wetten moeten tekenen en ook dat hij de uitvoering op zich moet nemen (de Koninklijke Besluiten). Voor het Vlaams parlement, is het de Vlaamse regering die de decreten bekrachtigt. Een wet die de koning alleen ondertekent, kan onmogelijk geldig zijn (zie eerder). Maar wat als wel de minister tekent en de Koning niet? Dit is één keer voorgevallen, toen Koning Boudewijn de abortuswet weigerde te ondertekenen. Uiteindelijk oordeelde men dat de koning zich in de "feitelijke onmogelijkheid om te regeren" bevond en werd daarom voor 36 uur van zijn functie ontheven. Het was toen de voltallige Belgische regering die de wet toen bekrachtigd heeft conform de grondwet.

Koning Filip en Koniging Mathilde
Bron: Monarchie.be

Justitie

Ook op deze federale bevoegdheid, speelt de koning een rol. Zo mag hij straffen, uitgesproken door de rechterlijke macht, kwijtschelden of verminderen (art. 110). In 2012 verleende Koning Albert 53 keer gratie (bron). Toch is het niet de koning zelf die over een gratieverzoek beslist. Een dienst van de FOD Justitie (federaal niveau) houdt zich hier mee bezig.

De rechters in rechtbanken worden trouwens ook door de koning benoemd (art. 151). In werkelijkheid worden deze benoemingen voorbereid door een commissie en de koning en de minister tekenen dit dan.

Buitenlandse zaken

En ook op dit gebied vinden we de koning terug. Door art. 167 staat hij aan de leiding om de internationale samenwerking te regelen (zo zijn er veel buitenlandse missies onder zijn leiding). Maar denk eraan, de koning alleen heeft geen macht, hij heeft een minister nodig.

Andere rechten die we terugvinden in de grondwet

De koning heeft het recht munt te slaan (art. 112): toch zit dit nu deels op Europees niveau (Koninklijke Munt)
De koning verleent adeldommen (art. 113): het verlenen van adellijke titels

Koninklijk paleis
Bron: Commons.wikimedia.org

Adviseren en een regering vormen

Hoewel we niets in de grondwet kunnen terugvinden, zien we in de praktijk dat de koning de federale ministers bij zich roept en adviseert. Wat hij hier juist zegt, blijft steeds binnen de vier muren van het paleis. Al lijkt een beetje praten en overleggen met onze democratisch verkozen leiders, niet zo erg, toch kan de koning op die manier een invloed op het land uitoefenen.

Na federale verkiezingen in ons land, duidt de koning een formateur (of maakt hij nieuwe functies) aan. Die persoon mag dan proberen een regering te vormen die het vertrouwen van de Kamer krijgt en hij wordt later vaak premier. Op Vlaams vlak is geen koning nodig, hier is het de sterkste man of vrouw van de grootste partij die het initiatief neemt (al is dit een gewoonte en geen decreet of wet).

Verder zie je ook dat ministers-presidenten de eed afleggen bij de koning, maar de koning benoemt ze niet. Ze leggen hier enkel de eed af.

We zouden bijna vergeten dat de koning vooral het symbool van eenheid is, hij is het gezicht van onze natie naar buiten toe. In dit land wordt hij ook vaak bekeken als een stabiele factor, die rust kan brengen op politiek vlak. We moeten dus afwachten of ook Koning Filip deze rol kan waarmaken.